Amasra Maden Faciası Soruşturması… Maden İşçisinin Savcılık İfadesi: “Burası Patlayabilir’ Demişlerdi, Buna Rağmen Önlem Alınmadı
TAMER ARDA ERŞİN- GÜRKAN DEMİRTAŞ
Amasra’daki maden faciasına ilişkin soruşturma kapsamında, madencilerin “tanık” sıfatıyla verdiği ifadelere ANKA Haber Ajansı ulaştı. İşçilerden İbrahim Çamşul, arkadaşlarının “İşimden olurum” endişesi ile gerçekleri anlatmadığını söyleyerek, “Arkadaşlar patlamadan birkaç gün önce mühendislere ‘Gaz sızıntısı var, burada koku var, burası patlayabilir’ demişler. Buna karşın rastgele bir tedbir alınmadı” dedi. İşçi Aydın Gündoğdu ise yaşam odasının “maliyetli” bulunmasını, “Yaşam odası konusu Soma faciası sonrasında bir gündeme geldi, ancak baktılar ki maliyeti yüksek sonrasında vazgeçildi” sözleri ile anlattı. Muhammet Şenyerli “Yalnız yaklaşık bir-bir buçuk aydır bizim bulunduğumuz kotta bir metan gazı düşüncesi vardı, havalandırma yetersizdi, bunun için ekstra bir vantüp yapıldı, lakin buna karşın havalandırma kâfi değildi… Vefat eden arkadaşlarımın bir kısmının burada oluşan havalandırma düşüncesinden kaynaklı nefessiz kaldığını düşünüyorum” dedi.
Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ait maden ocağındaki grizu patlaması sonucu 42 madencinin hayatını kaybettiği facianın üzerinden bir ay geçti. Faciaya ilişkin ön bilirkişi raporunda, “havalandırmanın yetersiz olduğuna” dikkat çekilmişti. Soruşturma kapsamında, madencilerin tanık sıfatıyla verdiği ifadelere ANKA Haber Ajansı ulaştı.
İşçi Aydın Çetin, Amasra Cumhuriyet Başsavcılığı’nda verdiği ifadesinde, “Tahminimce yaklaşık 6 ay mühlet ile olayın meydana geldiği kısma girmek mümkün değildir. İçerideki metan gazının oksijen ile temasını engellemek için yollara baraj yapıldı” diye açıkladı.
“YAŞAM ODASI MALİYETLİ BULUNDU”
Nakliye işçisi Aydın Gündoğdu ifadesinde, Soma’da 301 madencinin yaşamını yitirdiği facianın ardından Amasra’da yaşam odası yapılmasının gündeme geldiğini ancak “maliyetinin yüksek” bulunarak yapılmadığını şöyle anlattı:
“Maden ocağında kullanılan benim bildiğim yalnızca maske istasyonları var, orada yedek maskeler bulunmaktadır. Bunun dışında bir hayat alanı yoktur. Bu ömür odası konusu Soma faciası sonrasında bir gündeme geldi, lakin baktılar ki maliyeti yüksek sonrasında vazgeçildi.”
“LAĞIM ÇALIŞMASI HAVALANDIRMA ISTIRABINA SEBEP OLUYORDU”
Üretim işçisi Aydın Kalaycı, madendeki havalandırma sıkıntısına dikkat çekerek, şunları açıkladı:
“350 kotunda yapılan lağım çalışmaları sonucunda oluşan hava sirkülasyonu -300 kotunda bir havalandırma kasvetine sebep oluyordu. Vefat eden arkadaşlarımın bir kısmının burada oluşan havalandırma düşüncesinden kaynaklı nefessiz kaldığını düşünüyorum.
Benim bildiğim kadarıyla arkadaşlarımız son 3-4 ayda ayak gerisinde açıklık olduğunu bu sebeple tavanın düşmediğini, -350 kotta gaz birikintisinin fazla olduğunu söylemişlerdi. Biz bu hususu arkadaşlarımız şifahen kelamlı olarak yetkililere bildirdiler, lakin biz personel konumunda olduğumuz için çok da dillendiremedik. Olağanda ayak gerisine beton enjeksiyon yapılırdı, ayak altlarına taş tozu serpilirdi ve kömür tozunun patlaması engellenirdi, yaklaşık 1 yıldır ben bunun yapıldığını hiç görmedim, bu olağanda kalan kömürlerden oluşan gazı engellerdi.”
“KAPSAMLI EĞİTİM VERİLSE HAYATTA KALABİLİRLERDİ”
Maden ocağında -300 kotta 2. rekupta kazmacı olarak görev yapan Birol Ayaş, kendilerine verilen işçi sağlığı ve iş güvenliği eğitimlerinin yetersiz olduğuna dikkat çekerek, şunları belirtti:
“Bize ani bir olay gerçekleştiğinde pak hava yoluna hakikat hareket etme konusunda bilgi verildi. Maskeyi takıp maske istasyonlarına yani maske odalarına gitmemiz söylendi. Bize her sene faal halde yılda iki gün iş güvenliği kursu verilirdi. Benim kanaatime nazaran bu eğitimler teorik olarak kalıyordu, uygulamalı eğitim olsaydı daha uygun olabilirdi. Bununla ilgili vefat eden arkadaşlarımız 2-3 yıllık deneyime sahip arkadaşlardı, onlara daha kapsamlı bir eğitim verilse idi, tahminen de vefat sayısı daha az olabilirdi. Olay günü gördüğüm kadarıyla birçok maskesini takamamıştı.”
“ARKADAŞLARIMIZIN KİMİLERİ YAŞIYOR OLACAKTI”
Kazma işçisi Burak Sümertaş, maske istasyonlarının kuyu başından uzak olmasının ölümleri azaltacağını ifade ederek, şunları kaydetti:
“Kuyu başında yahut maske istasyonlarında oksijen tüpleri olsaydı tahminen de bizi kurtarmaya gelen arkadaşlarımız daha âlâ bir müdahalede bulunabilirlerdi. Patlama neden olmuş onu bilmiyorum ancak patlama sonrasında düzgün bir kurtarılma planı ve çalışması olsaydı tahminen de vefat eden arkadaşlarımızdan kimileri yaşıyor olacaktı. Ben bu patlamaya sebep olan yahut kasıtlı olmasa da ihmalkarlık gösteren kim varsa araştırılmasını ve ceza almasını istiyorum, bu sebeple şikayetçiyim.”
Elektro mekanik bölümü hidrolik servisinde bakımcı Engin Altan, beton barajının iki tane olsa patlamanın şiddetinin daha az olabileceğini açıklayarak, şunları belirtti:
“Benim dikkatimi çektiği kadarıyla -350 kotta hava sirkülasyonunu azaltan beton baraj bir taneydi tahminen iki tane olsaydı, patlamanın şiddetini ve başka bölgeleri ilerlemesini azaltabilirdi.
Bize ani bir olay gerçekleştiğinde pak hava yoluna yanlışsız hareket etme konusunda bilgi verildi. Maskeyi takıp maske istasyonlarına yani maske odalarına gitmemiz söylendi. Bize her sene faal formda yılda iki gün iş güvenliği kursu verilirdi. Benim kanaatime nazaran bu eğitimler teorik olarak kalıyordu, uygulamalı eğitim olsaydı daha yeterli olabilirdi. Bununla ilgili vefat eden arkadaşlarımız 2-3 yıllık deneyime sahip arkadaşlardı, onlara daha kapsamlı bir eğitim verilse idi, tahminen de vefat sayısı daha az olabilirdi. Olay günü gördüğüm kadarıyla birden fazla maskesini takamamıştı.
“KÜÇÜK KAZALARDA BİLE YETERSİZ OLAN SAĞLIK EKİBİ”
Acil durumlarda müdahale edecek ayrıyeten bir grup yoktur. Ben olay günü tahminen kalabalıkta görmedim fakat müdahalede bizim dışımızda çok kimse yoktu. Bizim çalıştığımız tesiste bir adet tesis tabibi bulunur, ayrıyeten her vardiyada bir tesis tabibi yoktur ve her vardiyada bir yahut iki adet acil tıp teknisyeni vardır. Bunların yanında bir bizim emekçi arkadaşlarımızdan her vardiyada birinci yardım eğitimi almış arkadaşlarımız vardır, tabi bunların bilgileri zayıftır. Ben acil durumlarda müdahale grubunun sıhhat konusunda çok yetersiz olduğu kanaatindeyim, daha öncede büyük çaplı değil fakat küçük çaplı bir iki kişinin önemli biçimde yaralandığı kazalarda müdahale eksikliğinden kaynaklı arkadaşlarımız mağdur oldular, zati küçük kazalarda bile yetersiz olan sıhhat grubu bu üzere önemli bir olayda büsbütün yetersiz kaldı.
Patlamanın sebebi niçin oldu bilmiyorum ancak patlamanın sebebi her ne olursa olsun patlama sonrasında büyük bir kriz idaresi konusunda sorun vardı. Patlama engellenememiş olabilir ancak olay sonrasında hoş koordine edilse ide tahminen vefat eden arkadaşlarımızdan bir kısmı yaşıyor olabilirdi.”
Konvör bakım servisinde Ferhat Dönmez, biriken gaza yeterli oksijen gelmemesi nedeniyle patlamanın yaşanmış olabileceğini şöyle açıkladı:
“9 nolu bandın yanına geldiğimizde Ayhan Akgül, Erol Bulduk, İzzet Ak isimli arkadaşlarla karşılaştık. Ayhan yerde yatar ve yanmış halde, Erol Bulduk dizlerinin üzerinde dua ediyordu ve yanmış biçimdeydi, şoka girmişti. İzzet Ak ise sırt üstü yatmış halde, elbiseleri yanmış, ceket yanmış ve kımıldayamaz biçimdeydi ve sol ayağı diz altından kırık olduğunu gördüm. İzzet Ak’a ‘Patlama nasıl oldu’ diye sordum. O da ‘Lağım (dinamit) patladı, ocak patladı’ dedi. İzzet’in üzerindeki elbiseleri maket bıçağıyla kestim zira elbise yanmış halde hareketini engelliyordu. Benim buradaki fikrim bacada biriken gaza kâfi oksijenin gelmemesi sebebiyle patlama olmuş olabilir diye düşünüyorum. Onları başka arkadaşlara çıkarmaları için verdik. Gereç naklinin yapıldığı -300’e geri çıktık.
Çıktığımız esnada ilk önce Rıdvan Acet arkadaşımızı 1. Rekup malzeme vincinin olduğu yerde yatar halde kafasının arkası patlamış sol ayak kopmuş şekilde gördük. Onu aldık. 1. Kartiye ayak başı tarafına girdiğimiz sırada 2 arkadaşımızı daha orada yanmış ve yatar halde bulduk. 1 arkadaşımızın hafif nabzı vardı kalp masajı yaptık nefes almaya başladı sırtıma alırken etleri elime geldi ve dökülüyordu onunla birlikte -350’ye indirdim. Sedyeye koyduğumuzda tekrar nefesi kesildi. Rıdvan Acet arkadaş ile birlikte sedyeyle dışarıya çıktım. Rıdvan Acet’e gelen telsiz anonsunu duydum kesicilerin düştüğünü erken ihtar söyledi. Ortaya girdim Rıdvan’a ‘Beni ara’ dedim. Beni aradığı nokta 2. rekup 4335 nolu telefon. Lakin Rıdvan’ı bulduğum nokta 1. rekup malzeme vincinin olduğu yerdi. İhmal olarak erken uyarı sisteminin ya erkenden Rıdvan’ı uyarmadığı ya da aygıtlarda uyarıyı görmemeleri olabilir.”
“İŞİMDEN OLURUM ENDİŞESİ”
Maden işçisi İbrahim Çamşul, işçilerin ihmalleri “işimden olurum” düşüncesiyle açıklamadığına dikkat çekerek, şunları belirtti:
“Ben 1,5 ay öncesine kadar maden ocağının içinde çalışıyordum. 2019 yılında emekçi alımı oldu, bu personeller 1,2 yıl içinde çabucak usta yapıldılar. 2009 yılında giren deneyimli emekçileri geri hizmete aldılar öteki boşluklara yerleştirdiler, 2019 yılında başlayan emekçileri nezaretçi yahut nöbetçi mühendis başlarında olmadan madene soktular, çalışmaya gönderdiler, posta başları emekçilerden 1-2 saat sonra maden ocağına giriyorlardı, mesela vardiya 16: 00’da başlıyor işçi madene giriyor, nezaretçi ise 19: 00 -20: 00 saatlerinde içeri giriyorlar. Birçok işçi işimden olurum düşüncesiyle ifadelerini korkarak baskı altında vermektedir. Doğruları söyleyemeyen işçiler var. 2010-2013 yıllarında kömür çıkarmak için sensörleri kapakla veya ceketle kapatarak ya da doğrudan sistemi kapatarak işçileri zorla çalıştırıyorlardı.
“ARKADAŞLAR MÜHENDİSLERE ‘BURASI PATLAYABİLİR’ DEMİŞLERDİ AMA ÖNLEM ALINMADI”
Arkadaşlar patlamadan birkaç gün önce mühendislere ‘Gaz sızıntısı var, burada koku var, burası patlayabilir’ demişler. Buna karşın rastgele bir tedbir alınmadı. Ben bunu patlama öncesi arkadaşlardan duydum. Son vakitler büsbütün -350 kotundaki kömüre yöneldiler buraya yöneldiklerinde havalandırma sorunu ortaya çıkacağı için aslında -250 yahut öbür kotlara dağılarak bir kömür çıkarma yapmaları gerekiyordu. Trafomuz sağlamdı, çalışıyordu. -350 kotunu haddinden fazla deldikleri için, balon dediğimiz madenden alınan gazı dışarı çıkarıp ölçtükleri balonu çabucak doldurup dışarı çıktıklarını görüyordum bu halde ihmaller olduğunu ben düşünüyorum. İş yerinde ihmaller fazlalaşmıştı
“PATLAMA ÖNCESİ GAZ SIKINTISI SÖYLENİYORDU”
Asansör vazifelisi Kamil Çelikok, patlamadan evvel gaz zahmetinin yaşandığını belirterek, “Benim çalıştığım bölümde herhangi bir eksiklik yok maden ocağının içini bilmiyorum ama gaz çıkışı olduğu söylentisi vardı, buralarda gazı havalandırıp çalışıyorlardı. Patlama günü öncesinde gaz sızıntısı olduğu söyleniyordu” dedi.
“KAZADAN ÖNCE GAZ SIKINTISINDAN ARA VERİLİP, ÇALIŞMAYA DEVAM EDİLİYORDU”
Madende -300 kotta motorcu olarak çalışan Kemal Berberoğlu, faciadan evvel gaz sorunu nedeniyle işe orta verildiğini kaydederek, şunları aktardı:
“Kaza öncesinde hatırlamadığım vakitlerde birkaç kere patlamanın olduğu bacada gaz sızıntısı olmuştu. Gaz sızıntısı meydana gelince emekçiler geri çekilip çavuşların talimatıyla 1-1,5 saat sonra tekrar çalışmaya devam ediyorlardı. Metan gazının yükseldiğini bize gaz izleme merkezi haber veriyordu. Birkaç sefer telsizden bu formda ihtar yapıldığını şahit oldum. Ocak havalandırıldıktan sonra çalışmalara devam ediliyordu. Bunun haricinde üretimin durduğuna şahit olduğumu hatırlamıyorum.”
“ACİL ÇIKIŞI YOK”
Nakliye işçisi Muhammet Batmaz madende acil çıkış olmadığı şöyle anlattı:
“Madene girdikten sonra bir birinci girdiğimiz yoldan giriş çıkış yapma imkanımız var, birinci madene girilince asansör sizi -250 kota indirir, oradan yaklaşık yüzde 10’luk bir eğim ile elektrikli fayton yardımı ile -236 kota gidilir, buradan -300 kotuna telesiyej dediğimiz teleferik sistemi ile gidilir. -300 kot ile -350 kot ortasında yalnızca yaya yolu vardır, ayrıyeten -250 kot ile -350 kot ortasında kömür çıkışını sağlayan bir bant sistemi var. Bu bantlara olağanda kömür taşınır, ancak biz arkadaşlarımızın rica ettiği durumlarda yahut yetkililerin isteği bağlamda emekçiler yorgun hissettiğinde bindiriliyor. Aslında talimatlarda insan taşımak yasak formunda bizi bildirim edildi. Bunun dışında benim bildiğim acil çıkışı yoktur.”
“BİRÇOK ARKADAŞIN HAVALANDIRMA YETERSİZLİĞİNDEN NEFESSİZ KALDIĞINI DÜŞÜNÜYORUM”
Madende -300 kotta çalışan üretim işçisi Muhammet Şenyerli de havalandırmanın yetersiz olduğunu kaydederek, şunları açıkladı:
“Normalde kullanılan vantilatörler vardı, bizim çalıştığımız -300 kotta vantüp ile havalandırma sağlanırdı, yalnız yaklaşık bir-bir buçuk aydır bizim bulunduğumuz kotta bir metan gazı ıstırabı vardı, havalandırma yetersizdi, bunun için ekstra bir vantüp yapıldı, fakat buna karşın havalandırma kâfi değildi. -350 kotunda yapılan lağım çalışmaları sonucunda oluşan hava sirkülasyonu -300 kotunda bir havalandırma külfetine sebep oluyordu. Vefat eden arkadaşlarımın bir kısmının burada oluşan havalandırma meşakkatinden kaynaklı nefessiz kaldığını düşünüyorum.
“-350 KOTTA GAZ BİRİKİNTİSİNİN OLDUĞUNU SÖYLEMİŞLERDİ”
Benim bildiğim kadarıyla arkadaşlarımız son 3-4 ayda ayak gerisinde açıklık olduğunu bu sebeple tavanın düşmediğini, -350 kotta gaz birikintisinin fazla olduğunu söylemişlerdi. Biz bu hususu arkadaşlarımız şifahen kelamlı olarak yetkililere bildirdiler, lakin biz emekçi konumunda olduğumuz için çok da dillendiremedik. Olağanda ayak gerisine beton enjeksiyon yapılırdı, ayak altlarına taş tozu serpilirdi ve kömür tozunun patlaması engellenirdi, yaklaşık 1 yıldır ben bunun yapıldığını hiç görmedim, bu olağanda kalan kömürlerden oluşan gazı engellerdi.”
